Huizen Nettelhorst en De Heest

De Gelderse huizen met deze naam kennen een gemeenschappelijk archief omdat op enig moment beide in handen waren van leden van het omvangrijke geslacht Van Heeckeren. In 1995-1996 is een aanvang gemaakt om de vele meters archief van dit conglomeraat te inventariseren. Maar door diverse omstandigheden kwam dit werk vervolgens stil te liggen.

Eerst in 2011 heeft dit werk een vervolg gekregen en kan thans binnen niet al te lange tijd dit rijke en interessante archief door het Gelders Archief in de dienstverlening worden gebracht. Wat echter bij weinigen bekend is, is dat ditzelfde archief een groot aantal 16e en 17e eeuwse charters bevat die afkomstig zijn van de familie Van Wassenaer. Enerzijds waren zij verwant aan de Gelderse Van Heeckerens, maar van oudsher had dit geslacht ook belangen in de gewesten Holland en Zeeland. Het inhuwen in de familie Van Heeckeren betekende ook het inbrengen van tientallen charters die betrekking hadden op hun Zeeuwse bezittingen, met name in Noord- en Zuid-Beveland.

Deze charters zijn vele tientallen jaren onberoerd gebleven en zijn op bundeltjes en tezamen in een grote klepdoos (zoals het Rijksarchief in Gelderland die in 1900 en 1903 liet vervaardigen) weggestopt. De foto's die hier afgebeeld zijn bieden een laatste blik op deze vorm van berging. Binnen enkele weken behoort deze wanorde tot het verleden, en krijgt men meer inzicht in de verdeling van de nieuw drooggelegde en -gevallen landen op Beveland en Walcheren, waar de families Van Cats en Van Tuyll van Serooskerken in de 17e eeuw hun zaakjes regelden. Maar ook treffen we in het archief een transportakte aan uit 1544 van het intussen verdwenen kasteel Maelstede te Kapelle. Kortom, het is nooit saai met die huis- en familiearchieven.

Links een tekening van kasteel Maalstede te Kapelle door J. Vogel uit 1743.

Schulzenhof Aholt in Bocholt

The year is 2004, and one of the great barns of the former schulzenhof Aholt has been used as shop for garden supplies. The farm that for the first time has been mentioned in the thirteenth century has shown traces of 18th century walls, but on this side of the renovated storehouse are clearly only traces of later times.

Es ist das Jahr 2004, und einer der großen Scheunen des ehemaligen Schulzenhofes Aholt wird als Shop für Gartenartikel benutzt. Der Bauernhof, der zum ersten Mal im dreizehnten Jahrhundert erwähnt wurde hat noch Spuren aus dem 18. Jahrhundert, aber auf dieser Seite des renovierten Lagerhaus sind deutlich nur Spuren von späteren Zeiten vorhanden.
Het is het jaar 2004, en een van de grote schuren van het voormalige scholtengoed Aholt wordt gebruikt als winkel voor tuinbenodigdheden. Het boerenbedrijf dat hier voor het eerst in de dertiende eeuw wordt vermeld vertoont nog sporen van 18e eeuwse muren, maar aan deze gerestaureerde zijde van de voorraadschuur zijn duidelijk alleen sporen van latere tijd aanwezig.

Marriage gifts for the whole life

In the past society looked clear and simple. Daughters who had left their house received a trousseau and hoped for a good match with their life partner. Wealthy farmers' daughters in Westphalia did not only receive just a pile of linen with that, but also a matching oak wardrobe.
In this example we see the locker Bernhardine Aholt (1879-1965) in 1903 as a gift was given at the start of her marriage. A hand-carved piece with her ​​initials D.A. (Dina Aholt). The sample was 253 cm. high and 215 cm. wide. In modern homes, this would not even fit, but in the peasant homes of the past, this was no problem.

Foute spellen

Iedereen kent ze wel, handleidingen voor produkten die uit een andere taal zijn overgezet in het Nederlands. Het werkt bijna net zo lachwekkend als het programma Google vertalen. Je komt een eindje, maar ook weer niet.

Onlangs werd hier thuis een spel aangeschaft dat bedoeld was om de kennis van beginletters te vergroten door deze te linken aan een herkenbare afbeelding. Toegegeven, de prijs voor de educatieve spellendoos was gering. En dat had een signaal moeten afgeven. En jawel hoor, zie wat hier de Italiaanse spellenmaker voor de Nederlandstalige kleuter in petto had. Wij op onze beurt hadden het grut wat uit te leggen, maar het scheelt dat in de foute combinatie de 'V' in elk geval gehandhaafd kon worden.

Processen Hof van Gelderland

Het Hof van Gelderland was in de tijd dat het gewest nog erg autonoom was een instantie waar naast andere taken ook een breed scala van civiele of burgerlijke processen langs trokken. Tot dit soort van processen hoorden ook gezinstwisten, overspel, bigamie, huwelijksbeloftebreuk, bezwangering en andere frivoliteiten waar minstens één partij zich als slachtoffer beschouwde.

Het leed in dergelijke processtukken laat zich lezen als de moderne roddelblaadjes, en geeft daarmee aan dat het toen en nu weinig of geen verschil maken. Alleen de accenten lagen eeuwen terug wat anders. Soldaten waren berucht, net zoals kermistijd, edellieden of andere lieden met een hogere sociale statuur dan diegene waarmee zij in seksuele zin rommelden. Waar we nu misschien om kunnen glimlachen was toen bittere ernst. Om een voorbeeld te noemen volgens we hier de samenvatting in het kader van 'klein menselijk leed' aan de hand van een proces uit 1646 (Archief Hof 5230 nr. 47).
Franck Jansz, impetrant contra zijn vrouw Belichje Jans (van Benschop). Verzoek: echtscheiding.
Franck Jansz verklaart een man van eer en geweten te zijn. Zijn vrouw zou hem en hun twee kleine kinderen echter reeds tweemaal hebben verlaten om een lichtvaardig en onregelmatig leven te leiden. Ze zou met verschillende Fransen correspondentie hebben gehad en zelfs een zekere Fransman, genaamd Camon, trouwbeloften hebben gedaan. Die Camon logeerde bij Thomas Crauwel, vlakbij de Hulck. Nadat zij voor de tweede keer bij haar echtgenoot was weggegaan had Franck Jansz gemeend een nieuwe relatie te kunnen aangaan, en wel met zijn dienstmaagd Hendersken Henricks, die hem (rond mei 1645) een kind geschonken had en inmiddels zwanger was van het tweede kind. Volgens zijn eigen zeggen had hij zo gehandeld in de veronderstelling dat zijn vrouw niet meer in leven zou zijn nadat zij hem had verlaten. Hij vraagt toestemming tot echtscheiding om te kunnen hertrouwen.
Franck Jansz heeft het grootste deel van zijn leven gewoond in zijn geboorteplaats Benschop, en bezat wat land te Lopik. In 1636 woonde hij met zijn gezin in de herberg waar de Hulck uithing bij de Waterpoort te Wijk bij Duurstede. In 1644 woonde hij als herbergier te Renkum, maar korte tijd later op de Grebbedijk buiten Wageningen.
In haar verweer stelt Belichje dat zij weliswaar een keer (in 1635) was ingescheept voor een bezoek aan Benschop, waar haar broer woonde, en waar zij een eerzaam dienstmaagd was geweest van Gerrit Henricksz, maar dat was met volle instemming van haar man geweest, die haar bagage zelfs nog had helpen inschepen in het schip van Claes Dircksz van Wijck. Eenmaal teruggekomen was het huwelijk geen pretje meer geweest. Zo had haar man haar tenslotte met een mes achterna gezeten en daarbij gezworen haar hals af te snijden. Dat vormde voor Belichje de aanleiding om definitief te vertrekken. Daarvóór had zij al getracht wat huisraad te verkopen. Zo verklaarde op 22-2-1646 Dirck van Eck, burger en inwoner van Wijk, oud ca. 63 jaar, dat Belichje aan zijn vrouw gevraagd had om bv. een rode ketel van haar door te verkopen. Belichje meende daartoe gerechtigd te zijn, daar zij een bedrag van 10.000 gulden in het huwelijk had gebracht. Ook zij wenst thans ontbinding van het huwelijk en de helft der gezamenlijke bezittingen.
N.B.: Ooms van haar kinderen waren Jacob Jansz Groenevelt en Cornelis Jansz. Opgemerkt wordt dat bij de bevalling van de dienstmaagd Hendersken zekere Jenneken en Ermken Jans gehaald zijn en dat hen is verzocht de bevalling discreet te houden. Het kind is door beide in een kruitdoos ge-legd en begraven. De schout van Renkum heeft de doos doen opgraven, waarna de dienstmaagd op de vlucht is geslagen.

Familiewapens (2)

In het oude adellijke geslacht van Rhemen hebben gedurende de 17e en eerste helft van de 18e eeuw enkele familieleden zich opgeworpen tot de meest vooraanstaande Gelders-Overijsselse genealogen van hun tijd. Daar waar met name in het Sticht (Utrecht) de naam Booth een bekende klank had, was voor het oostelijk deel van Gelre en in het noorden grenzende Overijssel de naam Van Rhemen voor genealogisch onderzoek naar oude, meestal voorname, geslachten van belang.

Naast de vele (fragment)genealogieën bevindt zich in de collectie van Rhemen op het Gelders Archief ook een groot aantal wapentekeningen. Vaak in zwart-wit en schetsmatig, maar ook vaak ingekleurd en van geoefende heraldische tekenaars. We tonen hier twee voorbeelden van minder talentvolle tekenaars, zoals de beroemde 17e eeuwse tekening van de schele ridder op zijn bont versierde paard.
Maar we tonen ook een pagina uit een wapenboek waar aandacht is geschonken aan de dekkleden, maar waar het aan de kennis van de schildhoofden blijkbaar heeft ontbroken.

Familiewapens

De impact van familiearchieven richt zich doorgaans niet op de dragers van de familienaam die een conglomeraat aan stukken hebben nagelaten. Belangrijker is de fixatie van hun woongebied, hun economische belangen en het sociale en familiaire netwerk.

Bij adellijke geslachten zoals Van Brakell (waarvan het archief zich in het Gelders Archief bevindt) is bovendien het verzamelen van heraldisch-iconografische afbeeldingen van aangetrouwde families en de daar weer aan verwante geslachten altijd een dankbare hobby geweest. Zo zien we hier op het  afgebeelde contactblad een klein deel van de aanwezige ingekleurde familiewapens uit de genealogie Van Beaumont, door huwelijk verwant aan Van Brakell, en daarom ook aanwezig in het archief van de laatstgenoemde familie.