Ruim 100 jaar geleden verkreeg het voormalige Rijksarchief in Gelderland de eigendom van een merkwaardige verzameling stukken van een zekere dr. Valenus Swaen. Bekend is dat deze jurist rond 1700 advocaat te Nijmegen was, en dat hij korte tijd later als zodanig in Arnhem opdook. In de Gelderse hoofdstad werd bij op zeker moment bovendien schepen en burgemeester.
Zoals wel vaker het geval bij (aankomende) juristen vergaarde Swaen gedurende zijn opleiding en tijdens zijn beroepsleven tal van stukken die hij gebruikte om zijn kennis van de plaatselijke, regionale en provinciale wetten en gewoonten op peil te houden of te vergroten. Ook zijn vader, dr. Johan Swaen had eveneens als jurist een verzameling papieren aangelegd, o.m. als gevolg van zijn taken als rechtsgeleerd adviseur in problematische juridische kwesties.
De verzamelzucht van de familie Swaen leidde tot meters juridisch getinte stukken. Niet alleen van eigen hand, maar meer nog in de vorm van afschriften en originele bescheiden. Zo bevinden zich in deze collectie akten van volmacht, flarden van civiele processen, leenakten, schuldvorderingen, testamenten, beslagleggingen, belastingkwesties, huwelijksvoorwaarden, placaten, vonnissen en tal van andere stukken van juridische en gerechtelijke aard uit de periode ca. 1600-1750. Het probleem daarbij is, dat Swaen maar voor een deel orde heeft weten te scheppen in al zijn eigen papieren, die de gehele provincie Gelderland omvatten. Zo heeft hij negen bundels met stukken in dikke banden laten zetten, die de welluidende titels tomus primus (2 banden), secundus, tertius, quartus, quintus, sextus, septimus en octavus hebben meegekregen. Daarop is een klapper op onderwerpen bewaard gebleven die met de letters A t/m J beginnen, genaamd ‘index observationum et annotatiorum mearum’. Maar voor het overige resteren enkele meters met uitsluitend divers en niet chronologisch materiaal, waaraan archivarissen zich de afgelopen eeuw wijselijk niet hebben gewaagd om daarin orde te scheppen.
Als het nu was gegaan om uitsluitend afschriften had men dit zo kunnen laten voor het was, maar de aanwezigheid van zoveel originele stukken geeft een ander licht op deze collectie. Daarom is recentelijk gestart met het toegankelijk maken van deze collectie Swaen. De voltooiing van dit project wordt ergens in 2013 verwacht.
4 opmerkingen:
Hoi Wilfried,
Wat een gave collectie! Als die straks toegankelijk is dan is dat een prachtige 'nieuwe' bron voor rechtshistorisch onderzoek. Ik ben heel benieuwd. Het moet vast heel leuk zijn (en intellectueel uitdagend qua gebrek aan archiefstructuur) om dit te kunnen inventariseren.
Wist je trouwens dat deze Swaen (of zijn vader, dat weet ik even niet uit mijn hoofd) eens in opspraak is gekomen doordat hij als advocaat een degen trok in het Hof van Gelre? Het heeft er toe geleid dat het Hof een regel uitvaardigde dat degenen die het Hof betraden hun degen bij de deurwaarder moesten achterlaten.
Met vriendelijke groet, Maarten Gubbels
Hallo Maarten,
Leuk, die anekdote over het trekken van een degen. Ik neem aan dat ik daarover niets tussen de stukken zal aantreffen. Het is zoals je zegt een prachtig werk om door die brei van stukken heen te worstelen. Structuur zal het er niet van gaan krijgen, maar in elk geval worden namen en omstandigheden wel in beeld gebracht. Op die manier krijgt het materiaal nut voor onderzoekers. En daar is het toch allemaal om te doen.
Met vriendelijke groet,
Wilfried
Beste meneer Ahoud,
Kunt u mij vertellen of er tussen de stukken van Johan en Valenus Swaen nog documenten over Wolfheze zitten? Ik ben bezig met een eindrapportage over een archeologisch project aldaar, en de heren Swaen waren eigenaren van het wildforstergoed van Wolfheze tussen 1665 en 1718. Alle informatie is welkom! Alvast bedankt voor de moeite en met vriendelijke groet,
Martine Hogervorst
Beste Martine,
Tot nu toe is er 1 beschrijving van archiefstukken waarbij de plaatsnaam Wolfheze wordt genoemd. Dit hoeft niet te betekenen dat er verder in het archief van Valenus Swan geen stukken m.b.t. die plaats bevinden, omdat op dit moment ca. 20% van de stukken in beeld is gebracht. De betreffende beschrijving volgt hieronder:
voorl. nr. 3-12: Dr. Johan Swaen als eigenaar en Gerrit Jansen als pachter van het wildfurstergoed Wolfheze contra Jacob Peter als pachter van het zout- of hoofdgeld in het ambt Renkum: vrijstelling van heffing. Met afschriften en originelen van oudere stukken betrekking hebbende op dit onderwerp, 1574-1696.
Ik hoop dat u hier wat aan heeft.
Inmiddels met vriendelijke groeten,
Wilfried Ahoud
Een reactie posten